O'zbekistondagi "Oskar" va uning orqa tomoni. Mutaxassis, nega mamlakatda zamonaviy kinoning iste'dodli faoliyatlarini e'tiborga olishmaydi, haqida.

O'zbekiston, Toshkent – AN Podrobno.uz. Har bir askar general bo'lishni orzu qilgani kabi, har bir kinorejissyor ham o'zini olimpiadaga ko'tarishni, u yerda kameralar nuri ostida hamkasblari tomonidan qarsaklar bilan kutib olinishi va u o'ziga oltin statuettani g'urur bilan ko'tarishini orzu qiladi. O'zbekistonda milliy kinopremiya "Oltin xumo" deb ataladi. Bu har yili o'tkaziladi.

De-yure u mustaqil, chunki uni davlatga tegishli bo'lmagan "O'zbekiston kinodirijlar ijodiy uyushmasi" o'tkazadi. De-fakto esa bu NNOning asoschisi Kinematografiya agentligi bo'lib, aynan shu tashkilot faoliyatini moliyalashtiradi. Bundan tashqari, masalan, 2024 yil 26 dekabrda o'tkaziladigan oxirgi premiyaning tayyorgarligi va o'tkazilishi ham to'liq agentlik mablag'lari hisobidan to'langan.

Shuni ta'kidlash joizki, masalan, "Oskar" mukofotlari taqdimot marosimi – Los-Anjeles uchun haqiqiy oltin manba bo'lib, har yili budjetga taxminan 130 million dollar keltiradi, bizda esa aksincha: u, qizg'in oqim kabi, budjetdan mablag'larni olib ketadi.

Ma'lumot uchun: qiyin postpandemiya 2021 yilda "Oltin Xumo" marosimini o'tkazish uchun taxminan bir milliard so'm ajratilgan.

Mamlakatning asosiy davlat axborot agentligi ushbu tadbirga quyidagi tavsifni beradi: "Milliy kinopremiya "Oltin xumo" kino sanoatining turli yo'nalishlaridagi eng samarali faoliyat ko'rsatuvchilarni aniqlashda muhim rol o'ynaydi, shuningdek, xalqimizni ularning faoliyati bilan yaqindan tanishtirishda yordam beradi".

Demak, keling, kino sanoatining samarali faoliyat ko'rsatuvchilariga va xalqni ularning faoliyati bilan tanishtirishga o'ylab ko'raylik.

Ushbu kinopremiya 2019 yilda paydo bo'lgan. 2020 yil 24 apreldagi Vazirlar Mahkamasining protokolida o'sha yil uchun quyidagi statistik ma'lumotlar keltirilgan: budjetdan kinoni ishlab chiqarishga 6 milliard so'mdan ortiq mablag' ajratilgan, bu filmlarning kinoteatrlarda ijarasidan budjetga 470 million so'm qaytgan, bu esa xarajatlarning 0,84 % ni tashkil qiladi. Shuningdek, o'sha davrda kinoteatrlarda 110 ming tomoshabin bo'lgan, ya'ni bu mamlakatning umumiy aholisining 0,32 % i.

Xulosa aniq, birinchi va ikkinchi misolda raqam hatto rekorddan past 1 % ga yetmaydi. Ya'ni "daromad" yoki hatto "qoplash" tushunchalari mavjud emas, garchi WTOga qo'shilish istagi kreativ iqtisodiyotning mavjudligini talab qilsa.

Shuningdek, hujjatda 20 ta badiiy film rejalashtirilgan bo'lib, ulardan faqat 7 tasi, 15 ta multfilm rejalashtirilgan bo'lib, faqat 4 tasi amalga oshirilgani qayd etilgan. Shunday qilib, 2019 yilda o'zbek kinematografiyasining tanqis holati tushunarlidir. Biroq, "Oltin xumo" mukofoti tashkilotchilari o'sha yili o'zbek kinolarining yuqori badiiy darajasini ta'kidlaydilar.

Endi esa paradoks: 2021 yildagi keyingi marosimda "Oltin xumo" mukofoti 2019 yildagi "krizis" filmiga beriladi. Tomoshabin, yuqorida keltirilgan statistikadan eslaydigan bo'lsak, kinoteatrlarda bo'lmagan, lekin qandaydir bir qiziqish mavjud bo'lgan ko'rinadi.

Yana bir ahamiyatli nuqta – "O'zbek kinematografiyasini rivojlantirishga qo'shgan hissasi uchun" degan shov-shuvli nominatsiya, har yili marosimni ochadi. U odatda yuqori lavozimli davlat amaldorlari tomonidan beriladi. Bu yillar davomida u an'anaviy ravishda faqat kinosanoatning qariyalari va faxriylari bilan taqdirlanadi. Men shaxsan 2022 yilda o'sha statuettani olish uchun ilmiy rahbarim, san'atshunos doktor Juro Teshabayevni olib borganman. Qadimiy ustozlar va murabbiylarga, shuningdek, ularning yoshiga hurmat bilan, zamonaviy milliy kinematografiya rivojiga hech kim hissa qo'shmayotgandek savol tug'iladi.

Ob'ektivlik uchun shuni aytish kerakki, bunday odamlar hali ham mavjud, garchi ularni barmoq bilan sanash mumkin. Masalan, rejissyor Ruslan Saliev davlat budjet mablag'larisiz filmlar suratga olmoqda, bu o'zbek kinosi uchun juda kam uchraydigan holat.

Shunday qilib, uning "O'zbek raqsining afsonalari" (O'zbek raqsining afsonalari) filmi professional sahna o'zbek xorografiyasining paydo bo'lishi va rivojlanishi tarixini tanishtiradi, ya'ni ideologik jihatdan to'g'ri, juda qisqa vaqt ichida O'zbekiston uchun ilgari mavjud bo'lmagan ko'plab mukofotlarni to'pladi. U O'zbekistonga Kanndagi xalqaro kinofestivallarda uchta mukofot olib keldi, Silk Road Cannes va Cannes World Film Festivalda "Eng yaxshi raqs filmi" bo'ldi, shuningdek, so'nggi festival doirasida "Eng yaxshi Osiyo filmi" unvonini qo'lga kiritdi.

Barcelona Xalqaro Kinofestivali "O'zbek raqsining afsonalari" uchta nominatsiyada taqdim etildi, film "Eng yaxshi raqs filmi" va "Eng yaxshi musiqiy asar" uchun ikkita mukofotni qo'lga kiritdi, Paris Kinofestivallarida "Eng yaxshi to'liq metrajli hujjatli film" nominatsiyasida mukofot oldi, New York Movie Awards festivalida esa to'liq metrajli hujjatli filmning eng yaxshi rejissura mukofoti bilan taqdirlandi.

Uning boshqa bir filmi "Tushchilar" nomli jadidizm tarixi haqidagi film ham ideologik jihatdan muhim va dolzarb bo'lib, butun dunyo bo'ylab ko'plab mukofotlarni to'pladi. Ushbu film Kanndagi World Film Festivalda "Eng yaxshi ta'lim filmi" nominatsiyasida g'alaba qozondi. Bu festivaldagi yagona ish bo'lib, Markaziy Osiyodan kelgan. "Tushchilar" ARFF International festivalida eng yaxshi hujjatli film bo'lib, Film Fest Internationalda ham eng yaxshi hujjatli film bo'lib tan olingan. Kinoshunoslar CinemaScene jurnalida bu filmni "yilning eng rezonansli xorijiy filmi" deb atadilar. "Bu, kamida, xalqaro tan olishni anglatadi.

Kino sohasidagi yana bir yorqin shaxs – Nigora Karimova. U O'zbekistondagi eng yosh va yagona san'atshunos doktoridir, shuningdek, bizning mamlakatimizdan birinchi va yagona Xalqaro kinopressa federatsiyasi (FIPRESCI) a'zosi. U "Oltin globus" mukofoti hay'ati a'zosi sifatida rasmiy ravishda taklif qilingan. O'zbekistondan avval hech kim taklif qilinmagan. U shuningdek, 2019 yilda YUNESKOda kino bo'yicha ilmiy loyiha muallifi va rahbari, O'zbekiston Fanlar akademiyasining San'atsh